Aπό την άλλη, σήμερα που η δομή της κοινωνίας μας έχει αλλάξει, από αυταρχική έχει γίνει δημοκρατική και αποβλέπει στην κοινωνική ισοτιμία, οι γονείς έρχονται σε αδιέξοδο βλέποντας τη συμπεριφορά των παιδιών τους να είναι διαφορετική από αυτή των ίδιων.
Τα παιδιά γεννιούνται σε μια οικογένεια που επικρατεί η διεκδίκηση των ατομικών δικαιωμάτων και εύκολα συμπεραίνουν ότι και αυτά έχουν δικαιώματα. Όμως δεν καταλαβαίνουν ότι για να υπερασπιστεί κάποιος τα δικαιώματα με δημοκρατικό τρόπο πρέπει να σέβεται τα δικαιώματα των άλλων. Σήμερα τα παιδιά πιστεύουν ότι αυτά μόνο έχουν τα δικαιώματα και οι γονείς μόνο τις υποχρεώσεις.
Σε μια δημοκρατική κοινωνία κάθε άνθρωπος πρέπει να συμπεριφέρεται με υπευθυνότητα και αν θέλουμε να διαμορφώσουμε υπεύθυνους πολίτες πρέπει να ξεκινήσουμε από το σπίτι διαπαιδαγωγώντας υπεύθυνα παιδιά.
Πως οι γονείς θα εκφράσουν τα δικαιώματά τους.
Έχουν και οι γονείς ανάγκες. Τα παιδιά απαιτούν να ικανοποιούνται οι δικές τους ανάγκες και δυστυχώς οι γονείς δίνουν αυτή την προτεραιότητα στα παιδιά. Το αποτέλεσμα είναι τα ότι τα παιδιά πιστεύουν ότι η ζωή είναι μονόδρομος και ότι τους οφείλεται αυτή η ικανοποίηση. Με το τρόπο αυτό γίνονται «εγωιστές» και μαθαίνουν μόνο πώς να παίρνουν.
Οι γονείς κατηγορούν τα παιδιά για αυτό αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι η στάση αυτή των παιδιών δημιουργήθηκε από δική τους αδυναμία να υποστηρίξουν τα δικά τους δικαιώματα.
Προσέξτε την ακόλουθη σκηνή:
……..Ό Μάριος γυρίζοντας από το σχολείο πηγαίνει στην κουζίνα, φτιάχνει μια σαλάτα και κάνει άνω κάτω την κουζίνα
Η μητέρα που όλη μέρα ταχτοποιούσε την κουζίνα γίνεται έξαλλη:
-Ντροπή σου πήγαινε μάζεψε τα δεν αντέχω άλλο
-Γιατί τί έκανα;; όλο φωνάζεις…. εσύ πρέπει να τα μαζέψεις είναι δική σου δουλειά.
Αυτή η σκηνή είναι συνηθισμένη και σίγουρα όλοι την έχουμε βιώσει………
Το ερώτημα που τίθεται είναι πώς αντιδρούν οι γονείς όταν παραβιάζονται τα δικαιώματα τους;
Το 99% των γονέων χρησιμοποιούν μη αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας όπως:
- στέλνουν ένα μήνυμα με μια λύση. Λένε στο παιδί τι πρέπει να κάνει, δεν το αφήνουν να αναπτύξει πρωτοβουλία
- δίνουν εντολές- διαταγές: Μάζεψε την κουζίνα
- προειδοποίηση απειλή: Θα μετανιώσεις αν δεν καθαρίσεις την κουζίνα
- κατήχηση – ηθικολογία: Πάντα να καθαρίζεις όταν λερώνεις κάτι
- συμβουλή προτάσεις λύσεις
Με όλα αυτά τα παιδιά αντιστέκονται, αντιδρούν και δε θέλουν να αλλάξουν συμπεριφορά, γιατί στα παιδιά δεν αρέσει να τους λες τι να κάνουν, με το να τους λέτε τη λύση είναι σαν να μην τα εμπιστεύεστε
π.χ. Αν ένας φίλος σας βάλει τα πόδια του στον καναπέ θα διστάσετε να του πείτε να τα κατεβάσει γιατί τον σέβεστε και πιστεύετε ότι έχει αρκετό μυαλό να το σκεφτεί μόνος του. Το πολύ να πείτε φοβάμαι ότι θα λερωθεί ο καναπές και αφήνετε τον ίδιο να σκεφτεί τη λύση
Επίσης οι γονείς μπορεί να χρησιμοποιήσουν και τους παρακάτω τρόπους:
- κριτική κατηγορία: Έπρεπε να τα κάνεις καλύτερα
- ταμπέλες: Είσαι ανίκανος άχρηστος
- ερμηνεία διάγνωση: Δοκιμάζεις τις αντοχές μου
- διδαχή κατήχηση: Τα καλά παιδιά δεν κάνουν έτσι
Το αποτέλεσμα είναι το παιδί να αισθάνεται ένοχο, ότι τον αδικούν ή ότι δε τον αγαπούν τον απορρίπτουν. Βιώνει μια αίσθηση ανεπάρκειας.
ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Αν το πρόβλημα ήταν του γονιού δηλ. αν καταπατούνταν κάποια από τα δικαιώματά του(π.χ. αν το παιδί διακόπτει όταν μιλάει με μια φίλη, αφήνει τα παιχνίδια στο σαλόνι, ή δεν παίρνει μέρος στις δουλειές του σπιτιού) το σημαντικό είναι ο γονιός να διεκδικήσει τα δικαιώματά του αλλά να κρατηθεί η επικοινωνία ανοιχτή.
Ένας εύκολος τρόπος για ανοιχτή επικοινωνία είναι το εγώ μήνυμα αντί εσύ μήνυμα στο οποίο θα επικεντρωθούμε σε αυτό το άρθρο.
Όλα τα μηνύματα μέχρι τώρα ήταν προσανατολισμένα στο εσύ
π.χ. Σταμάτα,…είσαι ανίκανος,…. πρέπει να κάνεις αυτό……
Με το εγώ μήνυμα προτείνεται ο γονιός να πει ο ίδιος πως αισθάνεται:
«Εγώ δεν μπορώ να ξεκουραστώ αν κάποιος τριγυρνά μέσα στα πόδια μου»
«Εγώ δε θέλω να παίξω όταν είμαι κουρασμένος»
«Αποθαρρύνομαι όταν βλέπω την καθαρή μου κουζίνα να γίνεται άνω κάτω»
Το πρόβλημα είναι του γονιού όταν κάτι του χαλάει τη χαρά της ζωής και το δικαίωμα του να ικανοποιεί τις ανάγκες του. Τότε αναστατώνεται, κουράζεται, στεναχωριέται θα πρέπει να έχει ο ίδιος την πρωτοβουλία της επικοινωνίας λέγοντας ή αφήνοντας το παιδί να δει τι συμβαίνει μέσα του και τι νιώθει με μια συγκεκριμένη συμπεριφορά.
Για να το επιτύχει αυτό πρέπει να χρησιμοποιήσει το εγώ μήνυμα
Με το «εγώ» αναφέρετε μια κατάσταση γεγονότων ενώ με το «εσύ» κρίνετε το παιδί σας.
Με το «εγώ αισθάνομαι έτσι» δεν προκαλείτε αντίσταση, επανάσταση δεν απειλείτε τον άλλο.
Με το «εγώ μήνυμα» δίνουμε την ευθύνη στο παιδί να αλλάξει τη συμπεριφορά του. Του δίνουμε μια ευκαιρία να φερθεί δημιουργικά. Κάνει το παιδί να είναι τίμιο και να στέλνει και αυτό ένα εγώ μήνυμα
Χρειάζεται λίγο θάρρος για να στέλνει κανείς το εγώ μήνυμα , χρειάζεται θάρρος και εσωτερική ασφάλεια για να εκθέσει κανείς τα εσωτερικά του συναισθήματα σε μια σχέση.
Οι περισσότεροι γονείς ίσως φοβούνται να δείξουν αδυναμίες , ανικανότητες. Προτιμούν να κρύψουν τα συναισθήματα τους και να κατηγορήσουν τα παιδιά τους. Με το άνοιγμα όμως δημιουργείται μια τίμια διαπροσωπική σχέση. Παύουν τα άτομα να αισθάνονται ξένα μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.
ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Δυστυχώς τα πράγματα είναι πιο δύσκολα στην πράξη.
Από την πλευρά: του γονέα υπάρχουν οι εξής δυσκολίες – λάθη
Α) μεταμφιεσμένο ΕΣΥ μήνυμα
«Εγώ νομίζω πως είσαι ένας πεισματάρης (ξεκινούν με το εγώ και καταλήγουν στο εσύ»
Β) Καταιγισμός αρνητικών συναισθημάτων:
Στέλνουμε πολλά αρνητικά μηνύματα και ξεχνάμε να στείλουμε μερικά θετικά.
Το γεγονός ότι ενθαρρύνεται ο γονέας να εκφράσει τα συναισθήματά του δε σημαίνει ότι πρέπει να εκραγεί με την πρώτη ευκαιρία Χρησιμοποιούμε το θυμό για να δώσουμε ένα μάθημα στο παιδί. Συνήθως όμως ο θυμός είναι ένα δεύτερο συναίσθημα που έρχεται μετά από άλλο συναίσθημα.( φόβος , απογοήτευση)
Διαβάστε το παρακάτω παράδειγμα:
Το παιδί αργοπορεί να έρθει στο σπίτι. Η μητέρα ανησυχεί και φοβάται για το τί μπορεί να συνέβη. Όταν το παιδί γυρίζει στο σπίτι η μητέρα αντιδρά με θυμό:
« Παλιόπαιδο δεν σε ξαναφήνω να βγεις έξω από το σπίτι».
Αντί να πει:
«Ευτυχώς γύρισες. Ανακουφίστηκα που είσαι καλά. Να ‘ξερες πόσο φοβήθηκα………»
Έτσι καλό είναι οι γονείς όταν θυμώνουν να πάρουν έναν καθρέφτη και να αναρωτηθούν τι συμβαίνει μέσα τους.
Προβλήματα με το εγώ μήνυμα από την πλευρά του παιδιού:
1. Στην αρχή τα παιδιά κάνουν πως δεν ακούν. Δεν τα ενδιαφέρουν οι ανάγκες των άλλων. Τότε οι γονείς καλό είναι να στείλουν ένα δεύτερο πιο δυνατό, πιο έντονο μήνυμα:
-Άκου αυτό είναι σπουδαίο για μένα.
- Εννοώ αυτό που λέω
- Δεν μου αρέσει να με αγνοούν.
-Ενοχλούμαι όταν φεύγεις χωρίς να με ακούσεις.
Αν το παιδί εκφράσει το δικό του πρόβλημα τότε εφαρμόζουμε ενεργητική ακρόαση .
Παράδειγμα:
Μ: Δε μου αρέσει να κάνεις άνω κάτω το σπίτι μόλις γυρίζεις από το σχολείο.
Π: Νομίζω υπερβάλλεις με την καθαριότητα.
Μ: Νιώθεις πως υπερβάλλω με την καθαριότητα και κάνω φασαρία
Π:Ναι
Μ:Ισως να είναι αλήθεια. Θα το σκεφτώ. Αλλά μέχρι να αλλάξω αισθάνομαι αποθαρρυμένη όταν βλέπω ότι ο κόπος μου πάει χαμένος.
Συνοψίζοντας στο παρόν άρθρο αναφερθήκαμε στη σχέση γονιών παιδιών και αναλύσαμε τον τρόπο που οι γονείς θα μπορούσαν να εκφράσουν την ενόχλησή τους ή τη δυσαρέσκειά τους στο παιδί, εκφράζοντας τα πραγματικά τους συναισθήματα.
Βέβαια το θέμα δεν εξαντλείται εδώ. Αυτό που καταδεικνύεται είναι η ανάγκη εκπαίδευσης των γονέων στο ρόλο τους.
Βιβλιογραφία
GORDONT.(1975 )(περιληπτική απόδοση Κ.Καλογήρου)PARENT EFFECTIVENESSTRAINING. LIBRARYN.U.LONDON-ONTARIO
Ατομικά - Εξατομικευμένα προγράμματα