Η προφορική δυσπραξία σχετίζεται με δυσκολίες στο συντονισμό και στην εκτέλεση μη-λεκτικών δραστηριοτήτων, όπως το φύσημα, το ρούφηγμα και σε κινήσεις της γλώσσας και των χειλιών. Αυτό μπορεί να έχει επίδραση στην ομιλία ή/και στην κατάποση.
Ενδέχεται να έχουν σιελόρροια, δυσκολίες στη σίτιση ή να δείχνουν προτίμηση σε ορισμένες υφές τροφών.
Είναι πιθανόν επίσης να παρατηρηθεί δυσκολία στη μίμηση αστείων εκφράσεων του προσώπου, στο να κρατήσουν τη γλώσσα έξω από το στόμα, στο σούφρωμα των χειλιών ή περιορισμένη δυνατότητα να εκφράσουν με το πρόσωπο τα συναισθήματά τους. Επίσης, μπορεί να επηρεαστεί η διαδοχοκίνηση, για παράδειγμα η γρήγορη κίνηση της γλώσσας από τη μια πλευρά στην άλλη.

ΛΕΚΤΙΚΗ ΔΥΣΠΡΑΞΙΑ
Αυτή είναι μία διαταραχή της ομιλίας που επηρεάζει το σχεδιασμό, τη διαδοχοκίνηση και την εκτέλεση κινήσεων για την παραγωγή της ομιλίας. Η αιτία της λεκτικής δυσπραξίας δεν είναι γνωστή, όμως υπάρχουν στοιχεία κληρονομικότητας ως προς τα προβλήματα λόγου και ομιλίας και, με ειδικευμένη επαγγελματική παρέμβαση, τα περισσότερα παιδιά μπορούν να καταλήγουν με καθαρή, καταληπτή ομιλία.
Η ομιλία των παιδιών με λεκτική δυσπραξία μπορεί να είναι δύσκολα αντιληπτή, γιατί έχουν δυσκολία στην εκτέλεση και στο συντονισμό των ακριβών κινήσεων των μυών που είναι απαραίτητοι για την ομιλία. Αυτό δεν σημαίνει βλάβη στους μύες ή στα νεύρα. Τα παιδιά είναι πιθανόν να απλοποιούν τις λέξεις ή να μπερδεύουν γράμματα μέσα σε μία λέξη.
Ίσως πάλι να παρατηρήσετε οτι κινούν τη γλώσσα τους και τα χείλη τους γύρω γύρω προσπαθώντας να παράγουν έναν ήχο και να χρησιμοποιούν χειρονομίες στην προσπάθειά τους να εκφραστούν. Το σημαντικό πράγμα είναι ότι το παιδί ξέρει τι θέλει να πει, αλλά διαρκώς κάνει λάθη, που συνήθως δεν αντιστοιχούν στη χρονολογική του ηλικία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αποφεύγει την ομιλία και να μην εξασκείται επαρκώς. [1]

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΕΚΤΙΚΗΣ ΔΥΣΠΡΑΞΙΑΣ
• Δυσκολία στον έλεγχο των μηχανισμών της ομιλίας, όπως τα χείλη, η γλώσσα, το σαγόνι, η μαλακή υπερώα, ο λάρυγγας και οι μύες που ελέγχουν την αναπνοή και τις εκφράσεις του προσώπου.
• Δυσκολία στη διαδοχοκίνηση: η παραγωγή του ίδιου ήχου συνεχόμενα μπορεί να είναι δύσκολη (π.χ. μπα-μπα-μπα). Η συνεχόμενη παραγωγή διαφορετικών ήχων (π.χ. μπα-ντα-γκα) είναι ακόμη πιο δύσκολη. Η παραγωγή λέξεων είναι εξαιρετικά δύσκολη, γι’ αυτό το παιδί παραλείπει ή αντικαθιστά γράμματα μέσα στις λέξεις.
• Δυσκολία στην παραγωγή ομιλίας: οι ήχοι που παράγει το παιδί είναι περιορισμένοι και δυσκολεύεται στη μίμηση.
• Δυσκολία στη σίτιση: πολλά παιδιά δυσκολεύονται στο ρούφηγμα, στη μάσηση και στη μετάβαση σε στερεές τροφές.
• Δυσκολία στις προφορικές δεξιότητες: το παιδί δεν είναι σε θέση να μιμηθεί εκούσια κινήσεις των οργάνων π.χ. της γλώσσας, του σαγονιού κ.α.. Είναι πιθανό ότι η έλλειψη εκούσιου ελέγχου (που είναι χαρακτηριστικό στην προφορική απραξία) συνδέεται με πρώιμη ή συνεχιζόμενη δυσκολία στη
σίτιση.
• Δυσκολία στον έλεγχο αναπνοής και φώνησης: μπορεί να υπάρχει φτωχός συντονισμός των μυών που χρησιμοποιούνται για την αναπνοή και τη φώνηση, τόσο που το παιδί να δυσκολεύεται να ρυθμίσει την αναπνοή ή να έχει αρκετό αέρα για να ολοκληρώσει μια πρόταση. Η ένταση, επίσης, είναι ένα πρόβλημα.
• Καθυστέρηση στην ομιλία: η πλειοψηφία των παιδιών με λεκτική δυσπραξία αργούν να μιλήσουν. Οι γονείς παρουσιάζουν το παιδί σαν ένα ¨καλό και ήσυχο μωρό¨, με καθυστέρηση στο βάβισμα και στην παραγωγή των πρώτων λέξεων. Επίσης, δυσκολεύονται στην παραγωγή μεγάλων και πολύπλοκων προτάσεων, στους γραμματικούς κανόνες, στις χωροχρονικές έννοιες, στις κοινωνικές δεξιότητες κ.α. Η εξέλιξη της ομιλίας είναι αργή και γρήγορα τα παιδιά κατανοούν την δυσκολία τους, με αποτέλεσμα να επιλέγουν να μην μιλούν ούτε στους γονείς τους.

ΑΙΤΙΑ ΛΕΚΤΙΚΗΣ ΔΥΣΠΡΑΞΙΑΣ
Οι γονείς αναρωτιούνται «τι προκαλεί την δυσπραξία;». Μέχρι σήμερα η αιτία της δεν είναι γνωστή και οι απαντήσεις οι οποίες δίνονται δεν είναι ικανοποιητικές, αν και θεωρείται πλέον πιθανό ότι η ρίζα του προβλήματος είναι η νευρο-αναπτυξιακή ανωριμότητα.
Παιδιά με δυσπραξία, μερικές φορές, προέρχονται από οικογένειες με ιστορικό καθυστέρησης στην ομιλία ή άλλες διαταραχές. [3].
Παρά τις έρευνες που έχουν γίνει για την αιτία της δυσπραξίας, δεν είναι ακόμη γνωστό αν οφείλεται σε εσφαλμένη λειτουργία των νευρικών κυττάρων ή των συνάψεων αυτών ή σε έλλειψη συγκεκριμένων νευροδιαβιβαστών που μεταφέρουν τις πληροφορίες στα νευρικά κύτταρα. [4]

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της λογοθεραπευτικής αξιολόγησης, σχεδιάζεται το θεραπευτικό πρόγραμμα του παιδιού με δυσπραξία. Στόχος της θεραπευτικής προσέγγισης είναι η αποτελεσματική και λειτουργική επικοινωνία. Μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων, ο λογοθεραπευτής στοχεύει στη βελτίωση της αρθρωτικής ακρίβειας και της καταληπτότητας. [5]. Επίσης, η θεραπεία περιλαμβάνει τη βελτίωση της διαδοχοκίνησης, τον ακριβή έλεγχο της παραγωγής της ομιλίας και τη σωστή προφορά των συνδυασμών των φωνημάτων για την εκφορά λέξεων. [6].
Σημαντικός παράγοντας στη θεραπεία της δυσπραξίας είναι η βελτίωση της κινητικότητας των δομών που εμπλέκονται στην παραγωγή της ομιλίας. Μέσω στοματοκινητικών ασκήσεων, το παιδί αντιλαμβάνεται τα όργανα που συμμετέχουν στη φώνηση και ανακουφίζεται με δραστηριότητες που δεν απαιτούν ομιλία. [7]

Οι παρακάτω ενδεικτικές ασκήσεις μπορούν να βοηθήσουν στην ενδυνάμωση και στο συντονισμό των μυών που συμμετέχουν στον έλεγχο και την παραγωγή της ομιλίας:

• Κάντε πρακτική, κάνοντας διάφορες γκριμάτσες ή μιμηθείτε διάφορες εκφράσεις του προσώπου μπροστά σε έναν καθρέφτη.
• Χρησιμοποιήστε σαπουνόφουσκες ή άλλα παιχνίδια που περιλαμβάνουν φύσημα για να αυξήσετε το κλείσιμο των χειλιών.
• Με ένα καλαμάκι φυσήξτε ένα φτερό ή ένα μπαλάκι του πινγκ πονγκ ή κάποιο άλλο ελαφρύ αντικείμενο.
• Χρησιμοποιήστε ένα καλαμάκι για να ρουφήξετε συμπυκνωμένες τροφές, όπως πολτοποιημένα φρούτα ή γιαούρτι.
• Τοποθετήστε ένα μικρό κομμάτι καραμέλας, ή μία σταφίδα, ή ένα μικρό δημητριακό στη γλώσσα του παιδιού και ζητήστε να το μετακινήσει σε διάφορες θέσεις μέσα στο στόμα χρησιμοποιώντας μόνο τη γλώσσα.
• Τοποθετήστε στη γλώσσα του παιδιού δημητριακά σε σχήματα γραμμάτων και ζητήστε από το παιδί να αναγνωρίζει το γράμμα.

Παρακάτω παρουσιάζονται προειδοποιητικά σημάδια των προβλημάτων της ομιλίας ή των στοματοκινητικών δεξιοτήτων :

• Δυσκολία στο θηλασμό ή στη χρήση μπουκαλιού κατά τη βρεφική ηλικία
• Ανοιχτό στόμα ακόμη και χωρίς βουλωμένη μύτη
• Υπερβολικό πνίξιμο
• Εξώθηση γλώσσας
• Φτωχή λεκτική σαφήνεια
• Δυσκολία στη μίμηση αστείων εκφράσεων του προσώπου ή παιχνιδιών με το στόμα
• Περιορισμένη δυνατότητα στην έκφραση συναισθημάτων με το πρόσωπο
• Αργεί στην ολοκλήρωση του γεύματος, ενώ δείχνει ισχυρές προτιμήσεις τροφών
• Υπερσυγκέντρωση τροφής στο στόμα
• Κατάποση χωρίς μάσηση
• Τρίξιμο δοντιών

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Kurtz A. Lisa, 2008, Understanding motor skills in children with dyspraxia, ADHD, autism, and other learning disabilities. Aguide to improve coordination, Jessica Kingsley Publishers.
2. Mountstephen Mary, 2010, Meeting special needs, a practice guide to support children with dyspaxia, Practical Pre-School Books.
3. Barret Jenny, Daines Bob, Riples Kate, 2016, Dyspraxia. Aguide for teachers and parents, Routledge.
4. Eckersley Jill, 2010 Coping with dyspraxia, Sheldon Press
5. Hedge M.N., 2015, Οδηγός λογοθεραπευτικής παρέμβασης, Επιστημονικές Εκδόσεις Παρισιάνου.
6. Johgsman Jr. Arthur E., Landis Keith, Vandre Woude Judith, 2010, Οδηγός σχεδιασμού λογοθεραπευτική παρέμβασης, Εκδόσεις Ρόδων.
7. Birner-Janusch Beate, Lauer Norina, 2016, Απραξία της ομιλίας παιδιών και ενηλίκων, Εκδόσεις Ρόδων.

ΠΗΓΗ: Ελληνική Εταιρεία Δυσλεξίας